JAK SŁUŻYĆ KOŚCIOŁOWI BĘDĄC LUDŹMI ŚWIECKIMI I JAKO ŚWIECCY?

Asyż, 24 lipca 2012

Pierre Langeron

Wasza Eminencjo, księże Kardynale, Droga Ewo, Drodzy Przyjaciele. Z okazji święta Zesłania Ducha Świętego, francuski dziennik katolicki „La Croix” opublikował obszerny materiał na temat „Ci świeccy, dzięki którym Kościół funkcjonuje”. I pod tytułem, na pierwszej stronie, wielkie zdjęcie: starsza pani, która, jak sprecyzowano, od 25 lat układa piękne bukiety z kwiatów przed ołtarzem, w pustym kościele… szokujące zdjęcia. Czyżby to była odpowiedź na pytanie, przed którym stajemy w dzisiejsze popołudnie? Czy takiej posługi Kościół oczekuje od świeckich?

Posuńmy się do absurdu: czy można sobie wyobrazić Kościół bez świeckich? Kilka lat temu we Florencji, w Galerii Uffizi, mogą uwagę przyciągnął niewielki, średniowieczny obraz, opatrzony tytułem, ujętym mniej więcej tak: Miasto idealne. Można było na nim zobaczyć piękną miejscowość, z domami i kościołem, wokół rozciągała się sielska wieś. Mężczyźni i kobiety krzątali się przy zwykłych, ziemskich czynnościach: rolnicy na polu, rzemieślnicy w warsztatach, kobiety w kuchni. Wszystko tchnęło pokojem i harmonią, skąpane w łagodnej, złocistej poświacie. Tak, piękny obraz, miasto w pełni chrześcijańskie, jakby skończenie piękne. Tylko drobny szczegół: tam byli wyłącznie mnisi i zakonnice… Zadziwiający obraz Kościoła! bez świeckich, i bez potomstwa! A tymczasem Kościół bez świeckich byłby jak szkoła bez uczniów czy szpital bez chorych.

Zostawmy już to symboliczne złudzenie średniowiecznego artysty i wróćmy do oczywistego faktu: w Kościele są świeccy. Skoro zaś mamy zastanowić się nad tym, w jaki sposób świeccy mogą służyć Kościołowi jako świeccy, zacznijmy od przyjrzenia się naszemu zgromadzeniu. Składa się ono niemal wyłącznie ze świeckich. Tak, członkowie Instytutów Świeckich są i pozostają świeckimi. Z przyjemnością przypomnę świetne powiedzenie naszego starego przyjaciela, biskupa Dorronsoro: „w pełni świeccy i w pełni konsekrowani”. Nie jesteśmy świeckimi połowicznie, nie jesteśmy konsekrowanymi połowicznie. Mówiąc słowami ojca Beyera, na tym polega wielka „rewolucja” Provida Mater Ecclesia. Do tej pory bowiem osoba świecka, która podejmowała życie konsekrowane, opuszczała stan świecki i stawała się zakonnikiem/zakonnicą; nie można było być świeckim i konsekrowanym – było się albo jednym, albo drugim. Od 1947 roku w naszych Instytutach można być jednocześnie świeckim i konsekrowanym, podjąć życie konsekrowane nie opuszczając stanu świeckiego. Paweł VI mówił o „podwójnej strukturze” naszego powołania . Być stuprocentowym świeckim i stuprocentowym konsekrowanym – to cud naszego powołania, mniejsza o matematykę. Bycie świeckim to nie tylko pewien sposób życia, tak jak zakonnik wykonujący świecki zawód i żyjący w zwykłych warunkach świata. Paweł VI wyjaśniał: „Wasze warunki bytowe i społeczne są waszą rzeczywistością teologiczną, są waszą drogą urzeczywistniania i dawania świadectwa zbawieniu” . Jesteśmy w pełni świeccy i w pełni konsekrowani. Wcale nie ma pewności, że w naszym Kościele, w naszych parafiach, a być może nawet w naszych Instytutach, ta prawda ontologiczna zawsze jest dobrze rozumiana, a nawet dobrze przeżywana przez niektórych członków Instytutów.

Połączenie dwóch stanów życia nie jest zresztą niczym nowym w Kościele: dla wszystkich jest oczywiste, i to od dawna, że kapłan, który podejmuje życie konsekrowane, pozostaje w pełni kapłanem, jednocześnie stając się w pełni franciszkaninem, jezuitą czy oblatem Maryi Niepokalanej. Biorę za świadków kapłanów obecnych na naszym zgromadzeniu, będących członkami kleryckich Instytutów Świeckich: są oni w pełni kapłanami i w pełni konsekrowanymi: ich konsekracja w niczym nie umniejsza ich stanu kleryckiego.

Po tym zwięzłym przypomnieniu paru elementów naszego powołania, możemy przejść do sedna naszego tematu: „Jak służyć Kościołowi będąc świeckimi i jako świeccy?”. Zagadnienie bardzo obszerne, a ja nie jestem ani teologiem, ani historykiem, ani socjologiem, ale tylko prawnikiem, profesorem prawa publicznego na uniwersytecie Aix-Marseille we Francji, bardzo zaangażowanym w swoją uczelnię, ale również w różne parafie, w swoją diecezję i w społeczne czy edukacyjne dzieła Kościoła. Jako wielką łaskę przeżyłem również mój 9-letni udział w pracach Biura Krajowej Konferencji Instytutów Świeckich we Francji, miejsca braterskiej komunii i pouczającej wymiany myśli, będącego też motorem wielu działań w służbie naszych Instytutów.

Nasz temat jest jak wysoka góra: można ją sfotografować z różnych stron i zawsze jeszcze coś zostanie. Nasze poprzednie Kongresy obszernie omawiały niektóre z tych aspektów, jak obecność w świecie i świeckość. Biorę zresztą pod uwagę inne konferencje poświęcone głównemu tematowi naszego Kongresu: „Słuchając Boga „między bruzdami historii”: co świeckość ma do powiedzenia konsekracji”. Toteż w danym mi czasie i aby Was nie znużyć w to skwarne, letnie popołudnie, chciałbym po prostu wspólnie z Wami wymienić kilka spraw, które w dzisiejszym kontekście wydają się zasługiwać na szczególną uwagę i na większą klarowność. Skupię je wokół dwóch prostych tematów: najpierw świeccy a Kościół, następnie świeccy a posłannictwo Kościoła. Będę się odwoływał głównie do nauczania Soboru Watykańskiego II, którego 50 rocznicę z radością obchodzimy.

I. Świeccy a Kościół

W pierwszej części tej konferencji skoncentruję się na Kościele i na miejscu świeckich w Kościele. Nie jestem teologiem; nie będę się więc porywał na teoretyczne analizy, które wykraczałyby daleko poza moje kompetencje, i ograniczę się do kilku najważniejszych tekstów Soboru Watykańskiego II.

Aby rozumieć, w jaki sposób świeccy są powołani do służenia Kościołowi, najpierw trzeba zastanowić się nad wstępnym i zasadniczym pytaniem: jak służymy Kościołowi – od wewnątrz czy z zewnątrz? A ściślej rzecz biorąc, gdzie dokładnie jest nasze miejsce świeckich w odniesieniu do Kościoła? Czy jesteśmy tylko zewnętrznymi odbiorcami duchowych i materialnych usług, jakie oferuje nam Kościół? Czy też jesteśmy w Kościele aktywnymi podmiotami, czy wnosimy w Kościół jakiś szczególny wkład? Aby jak najlepiej odpowiedzieć na to pytanie, proponuję Wam refleksję rozłożoną na cztery etapy.

Co znaczy dla człowieka świeckiego: służyć Kościołowi jako świecki?

Aby dobrze zrozumieć pytanie, zacznijmy logicznie od zastanowienia się, co znaczy pojęcie „służba”. czego się dowiemy z etymologii?

Francuskie słowo service, angielskie service, włoskie servizio czy hiszpańskie servicio [polskie „służba”] pochodzi od łacińskiego „serwus”, co znaczyło: niewolnik. Wyraźnie tu widać aspekt bierny: służyć, to być posłusznym. Bardzo bliskie temu jest określenie niemieckie, ale mające inną etymologię: Dienst i bedienen. Jeszcze dzisiaj to pierwotne znaczenie jest w potocznym użyciu: chętnie mówi się o serwisie, o usługach, o wejściu służbowym, o jakości usług w restauracji, czy też o „służbie wojskowej” (po niemiecku Wehrplicht, z dodatkowym zabarwieniem moralnego obowiązku do spełnienia). W tej pierwszej perspektywie świecki jawi się wpierw jako ten, kto jest posłuszny władzom Kościoła.

Kontynuujmy analizę słowa „service”. Pojęcie servus, podobnie jak wiele innych, nabrało nowych znaczeń w czasach Cesarstwa Rzymskiego na Wschodzie, które oficjalnie stało się chrześcijańskie po edykcie w Tesalonikach w 380 roku. Tak jak imperium przerodziło się w ministerium (stąd na przykład określenie ministerium w Kościele), tak samo servitium stało się funkcją, odpowiedzialnym stanowiskiem w służbie innym. Dzisiaj mówi się na przykład wprost o służbie publicznej w dziedzinie oświaty, opieki zdrowotnej, środków transportu, itd. Służba publiczna oznacza przede wszystkim służenie ogółowi, nawet jeśli w praktyce niestety nie zawsze jest to prawdą! W tej drugiej perspektywie świecki pełni jakąś aktywną funkcję na rzecz innych członków wspólnoty wierzących.

Słowo „service” ma zatem dwa znaczenia; trzeba je dobrze poznać i rozróżniać. Weźmy przykład szkoły: dzieci i ich rodzice są zazwyczaj konsumentami proponowanego kształcenia i oferowanych usług. Ale w niektórych krajach i w niektórych kulturach rodzice i miejscowe władze, a czasem także i dzieci, także są podmiotami w szkole, aktywnie uczestniczą w decyzjach pedagogicznych, kulturalnych, a nawet ekonomicznych. Chodzi nie tyle o dzielenie się władzą, ile o udział w jej sprawowaniu, z wniesieniem swojego szczególnego wkładu.

Świeccy a struktura Kościoła

W drugim etapie naszej refleksji i wychodząc od dwóch znaczeń słowa „service” zastanówmy się, czym jest Kościół, do służenia któremu świeccy są powołani jako świeccy.

W konstytucji dogmatycznej Lumen gentium Kościół zostaje przedstawiony najpierw jako tajemnica; w jej zilustrowaniu pomocne mogą być obrazy: budowla Boża, świątynia, owczarnia, rodzina, rola uprawna, itd. . Kościół jest również przedstawiony jako lud Boży, rzesza ludzi, którzy wierzą w Chrystusa (christifideles) i którzy zostali ochrzczeni. Kościół jest Mistycznym Ciałem Chrystusa, duchową wspólnotą wiary, nadziei i miłości.

Jest on jednak również widzialnym zgromadzeniem, „społecznością wyposażoną w strukturę hierarchiczną” : „Celem pasterzowania Ludowi Bożemu i jego nieustannego pomnażania Chrystus Pan ustanowił w swoim Kościele rozmaite posługi, które nakierowane są na dobro całego Ciała (…), aby wszyscy, którzy należą do Ludu Bożego (…), doszli do zbawienia” .

Napotykamy tutaj najbardziej znany i najbardziej widoczny aspekt Kościoła-instytucji: rozróżnienie na duchownych i świeckich. Jak wszyscy wiemy, całe duchowieństwo ma trzypoziomową strukturę: kolegium biskupów z Papieżem na czele; prezbiterzy, współpracujący z biskupami w sprawowaniu ich posługi; i wreszcie diakoni. Wszyscy inni członkowie Kościoła to świeccy. Albo jest się duchownym, albo świeckim: sive clericos, sive laicos, jak głosi tradycyjna formuła. Świeckim jest więc ten, kto nie jest duchownym. Ta negatywna definicja świeckiego uzasadnia pewną klerykalną wizję Kościoła, która odcisnęła piętno na całych wiekach naszej historii: Kościół to w pierwszej kolejności i przede wszystkim duchowni. W potocznym języku zachowało się zresztą wiele tego śladów: na przykład w języku francuskim chętnie się mówi o „ludziach Kościoła” czy o „dobrach Kościoła”. A na niektórych niedzielnych zgromadzeniach w modlitwie powszechnej często pojawia się intencja za Kościół i jego pasterzy, a następnie za wiernych – jak gdyby także i wierni nie byli Kościołem.

Z tego instytucjonalnego podejścia wynikła dziwaczna wizja Kościoła, obraz jakiejś oryginalnej konstrukcji. Przede wszystkim jest to piramida, o wyraźnej strukturze, z trzema poziomami, o jakich wspomniałem. Poniżej tej piramidy i osobno – bezkształtna masa wiernych. I wreszcie, obok, w nieco złożonym usytuowaniu, zbiór zakonnic i zakonników. Dlatego pewien papież jasno i jednoznacznie określił miejsce świeckich w Kościele: „Wszystkim wiadomo, że Kościół jest społecznością nierówną, w której Bóg jednych przeznaczył do rozkazywania, a innych do posłuszeństwa. Pierwszymi są duchowni, a drugimi świeccy”. Słowa te wypowiedział Grzegorz XVI w połowie XIX wieku. W odniesieniu do świeckich wyrażają one jasno pierwsze wyróżnione przez nas znaczenie słowa „service”, „służba”: służyć to być posłusznym.

Zgodnie z tą logiką, służba świeckich ogranicza się do służenia instytucji Kościoła; wielu socjologów nazwało to klerykalizmem. Na Zachodzie w Średniowieczu sami papieże domagali się owej pierwszej władzy duchownych nad świeckimi i nad całym świeckim społeczeństwem. Najlepszą tego ilustracją była „teoria dwóch mieczy”, częściowo inspirująca się św. Bernardem: „Władza [Kościoła] ma dwa miecze, mianowicie duchowy i doczesny (…). Obydwa więc miecze ma władza Kościoła, duchowy mianowicie i materialny. Lecz tego należy używać w obronie Kościoła, tamten zaś winien być używany przez Kościół. Tamten w ręku kapłana, ten w ręku królów i żołnierzy, lecz na skinienie kapłana i w uległości wobec niego” . Ta bardzo oficjalna wypowiedź papieża Bonifacego VIII z początku XIV wieku ilustruje wolę i często praktykę Kościoła, by pełnić władzę nad ziemskim społeczeństwem i nad działalnością świeckich. Pojęcie posłuszeństwa jest tutaj pierwszoplanowe, a świeccy mogą prowadzić swoją działalność tylko w ramach wyznaczonych przez duchownych i podlegając ich władzy.

W filozofii politycznej to średniowieczne podejście zostało nazwane „augustynizmem politycznym”, oczywiście w nawiązaniu do św. Augustyna, albo prościej „sacerdotalizmem”. Odcisnęło ono głębokie piętno na historii i kulturze Zachodu, być może nawet po dziś dzień. Oto tylko parę przykładów:

- w Średniowieczu papieże wprowadzali na trony i obalali królów i cesarzy; bardzo to zaciążyło np. na historii Niemiec i Sycylii;
- wśród błędów wymienionych w 1864 r. przez błogosławionego papieża Piusa IX w słynnym Syllabusie: wszelki rozdział Kościoła i państwa jest potępiony, gdyż Kościół utraciłby wówczas władzę nad państwem i nie mógłby wywierać na nie wpływu (nr 55);
- społeczeństwo Québéku przez długi czas żyło w ścisłej zależności od duchownych, nawet w sferach ściśle osobistych i rodzinnych; ten długi okres bywa dzisiaj krytykowany jako „smutny czas”;
- w powojennych Włoszech, których cechą charakterystyczną było istnienie dwóch silnych partii, Chrześcijańskiej Demokracji i Partii Komunistycznej, niektórzy biskupi nie wahali się oświecać swoich wiernych, przypominając im z naciskiem podczas wyborów, że żyją w demokracji i że są chrześcijanami…;
- i wreszcie, czyż trzeba przypominać, że katechizacja przez długi czas była zadaniem wyłącznie księży i zakonnic, gdyż świeckich uważano za niepewnych, nawet gdy byli oni dobrze wykształceni.

Można by jeszcze dodać, że dzisiaj w niektórych krajach od wielu wieków chrześcijańskich, gdzie znaczenie Kościoła wciąż maleje, można zaobserwować jakby nawrót tego klerykalizmu. Na przykład dla niektórych młodych księży jest on zrozumiałą odpowiedzią na potrzebę umocnienia zagrożonej tożsamości. W innych bywa pożywką dla nadziei na powrót piramidy władzy, gdzie świeccy staliby się z powrotem wiernymi wykonawcami.

Wreszcie można zauważyć, że ta klerykalna wizja Kościoła była inaczej wprowadzana w życie w tych krajach, gdzie chrześcijaństwo zakorzeniło się później. Zachodni misjonarze często zabierali ją ze sobą z przekonania albo z konieczności. Bywało też odwrotnie – to raczej świeccy nieśli płomień Kościoła, na przykład w Korei czy w Japonii.

Niezależnie od tego wszystkiego, jednym z pierwszych zadań świeckich jest zaangażowanie w różne działania w swoich parafiach, diecezjach i w swoich ruchach. Czy jednak ta posługa jest dla świeckiego jedyna i najważniejsza?

Świeccy i Kościół według Soboru Watykańskiego II

Na początku przypomnieliśmy dwa znaczenia słowa „service”, „służba”, i zobaczyliśmy ich upraszczającą ilustrację. Teraz przyjrzyjmy się prawdziwej eklezjologii, którą jasno przypomina nam Sobór. Istotnie bowiem, w Lumen gentium zasada hierarchicznej struktury Kościoła oczywiście zostaje przypomniana, ale jest naświetlona i zinterpretowana jako komunia różnorakich posług między duchownymi i świeckimi. Z jednej strony, „wyposażeni bowiem w świętą władzę szafarze służą swoim braciom” . Z drugiej strony, świeccy służą całemu Kościołowi: „pasterze mają uznawać i wspierać godność i odpowiedzialność świeckich w Kościele; mają chętnie korzystać z ich roztropnej rady, z ufnością powierzać im zadania w służbie Kościołowi i pozostawiać im swobodę oraz pole działania” . Piramida oczywiście istnieje nadal, ale teraz wpisuje się w krąg relacji i służenia sobie nawzajem.

Błogosławiony Jan Paweł II w swojej adhortacji o świeckich klarownie rozwinął ten obraz Kościoła-komunii: „Kościelna wspólnota jest, ujmując rzecz jeszcze ściślej, jednością «organiczną», analogiczną do jedności żywego i sprawnego ciała. Odznacza się ona w istocie współistnieniem wielorakich powołań i stanów, tajemnic, charyzmatów i zadań, które, choć różne, są w stosunku do siebie komplementarne. Ta różnorodność i komplementarność sprawia, że każdy świecki pozostaje w relacji do całego ciała i sam wnosi do niego swój własny wkład” .

Nam, Instytutom Świeckim, Paweł VI komentował to tak: „Instytuty świeckie biorą udział w planach odnowy, jaką Sobór Watykański II nakreślił Kościołowi – tej żywej rzeczywistości, widzialnemu zgromadzeniu i wspólnocie duchowej (…). Wspólnota ta składa się z wielu członków i różnych organów ściśle jednak ze sobą złączonych i współdziałających, które uczestniczą w tej samej wierze, w tym samym życiu, w tym samym posłannictwie i w tej samej odpowiedzialności Kościoła, jakkolwiek różnią się pewnym darem, szczególnym charyzmatem Ducha Świętego Ożywiciela” .

Do tego współdziałania różnych powołań i posług Lumen gentium dodaje równość wszystkich wiernych Chrystusa: „Jeden jest zatem wybrany Lud Boży (…), wspólna jest godność członków wynikająca z ich odrodzenia w Chrystusie, wspólna łaska synów, wspólne powołanie do doskonałości. (…) Panuje wśród wszystkich prawdziwa równość” .

Współdziałanie posług, równość wszystkich wiernych; pozostaje nam jeszcze posłannictwo Kościoła. Soborowy dekret o apostolstwie świeckich wyjaśnia: „W Kościele istnieje różnorodność posługiwania, ale jedność misji. Apostołom i ich następcom zostało powierzone przez Chrystusa zadanie nauczania, uświęcania i kierowania w Jego imieniu i Jego mocą. Ludzie świeccy, mający uczestnictwo w funkcji kapłańskiej, prorockiej i królewskiej Chrystusa, wypełniają natomiast swe zadania w posłannictwie całego Ludu Bożego w Kościele i w świecie” . A zatem świeccy, tak jak duchowni, mają pełny udział w posłannictwie Kościoła w świecie, każdy zgodnie ze swoim stanem. Wrócimy do tego w drugiej części konferencji.

Ostatnia uwaga na temat relacji między poszczególnymi członkami Kościoła. Trzeba przyznać, że odnowiona eklezjologia Vaticanum II także doprowadziła do pewnych nadużyć, do odwrotnych skrajności niż te wcześniejsze. Zapominając o hierarchicznej strukturze Kościoła lub ją umniejszając, niektórzy świeccy niejako zlaicyzowali cały Kościół i posunęli się aż do stwierdzenia, na przykład w Austrii: „wir sind die Kirche”; tłumaczę: to my, świeccy, jesteśmy Kościołem. Takie roszczenie również jest błędem: nie ma Kościoła bez duchownych! Ojciec Święty Benedykt XVI bardzo subtelnie i zręcznie odpowiedział na to podczas ostatniej podróży do Niemiec: „wir alle sind die Kirche”; tłumaczę: my wszyscy jesteśmy Kościołem, świeccy i duchowni! To samo wypaczenie na niższym poziomie można napotkać w parafiach; znam takie parafie we Francji, w których proboszcz nie podejmuje żadnej decyzji bez uzgodnienia ze świeckimi: odpowiedzialność duszpasterską i materialną ponosi cała wspólnota. Trzeba przyznać, że poważny niedostatek powołań kapłańskich skłania niekiedy do rozwiązań alternatywnych. Na niektórych kontynentach istnieją też ogromne parafie i diecezje, w których jest bardzo mało księży: można zrozumieć, że świeccy, w tym także członkowie Instytutów Świeckich, biorą na siebie więcej obowiązków duszpasterskich. Czy takie praktyki powinny bardzo niepokoić? W socjologii istnieje prawo zdrowego rozsądku, prawo wahadła: wychylenie w jedną stronę powoduje niemal takie samo wychylenie w kierunku przeciwnym; z czasem wahadło stopniowo osiąga równowagę. Być może czasem potrzebny jest ruch w drugą stronę, żeby uniknąć zbytniego cofania się wstecz.

Tria munera

Aby dobrze zrozumieć miejsce i służbę świeckich w Kościele, pozostaje nam jeszcze spojrzeć na pewien istotny aspekt, który specjaliści nazywają tria munera. Świeccy na mocy swego chrztu uczestniczą bowiem w trojakiej funkcji Chrystusa i Kościoła: w funkcji kapłańskiej, w funkcji prorockiej i w funkcji królewskiej . W jaki sposób? Precyzuje to Sobór Watykański II i adhortacja Jana Pawła II o świeckich:

- Funkcja kapłańska: „Wszystkie bowiem uczynki [ludzi świeckich], modlitwy i apostolskie przedsięwzięcia, życie małżeńskie i rodzinne, codzienna praca, wypoczynek ducha i ciała, jeśli odbywają się w Duchu, a nawet utrapienia życia, jeśli są cierpliwie znoszone, stają się duchowymi ofiarami, miłymi Bogu przez Jezusa Chrystusa. Ofiary te są składane z największą czcią Ojcu podczas celebrowania Eucharystii wraz z ofiarą Ciała Pańskiego. W ten sposób ludzie świeccy, jako pobożnie działający wszędzie czciciele Boga, właśnie świat uświęcają dla Niego” . Zapamiętajmy trzy elementy: centralne miejsce Eucharystii, duchowy wymiar każdego zwykłego życia, i wreszcie consecratio mundi, konsekracja świata; to kluczowe pojęcie rzuca światło na całe nasze życie i posłannictwo świeckich w Kościele. Niestety jest ono mało znane i nie zawsze właściwie rozumiane.
Do nas, członków Instytutów Świeckich, Paweł VI jeszcze dodał: „W ten sposób macie przed sobą ogromne pole, na którym rozwinie się wasza podwójna działalność: wasza dusza – wasze osobiste uświęcenie oraz consecratio mundi – to delikatne i pociągające zadanie jest wam znane. Jest to dziedzina świata ludzkiego jako takiego, jakim jest on w niespokojnej i olśniewającej rzeczywistości, w jego cnotach i namiętnościach, w możliwościach dobra i skłonnościach do zła” .

- Funkcja prorocka: świeccy ją wypełniają przede wszystkim świadectwem swojego życia, „aby moc Ewangelii jaśniała w życiu codziennym, rodzinnym i społecznym” . Spełniają ją również słowem, w swoich rodzinach, w środowisku pracy i w swoich rozmaitych zaangażowaniach społecznych i duszpasterskich; świeccy mogą więc w pełni uczestniczyć w katechizacji, gdy tylko mają odpowiednie do tego przygotowanie. Mogą wreszcie podejmować towarzyszenie duchowe, gdyż ta funkcja nie jest zastrzeżona dla duchownych: wystarczy pomyśleć o wszystkich zakonnicach pełniących odpowiedzialne funkcje w swoich zgromadzeniach, ale również o takich świeckich, jak Chiara Lubich we Włoszech, będąca u źródeł Ruchu Focolari, Marta Robin we Francji, będąca u korzeni Ognisk Miłości, czy Jean Vanier z Kanady, założyciel wspólnot l'Arche.

- Funkcja królewska: świeccy mają udział w zaprowadzaniu królestwa Bożego na świecie. „Ponadto ludzie świeccy powinni wspólnymi siłami tak uzdrawiać istniejące w świecie obyczaje i stosunki, jeśli skłaniają gdzieś do grzechu, aby to wszystko stosowało się do norm sprawiedliwości i raczej sprzyjało praktykowaniu cnót, niż mu przeszkadzało. Tak postępując, przepoją kulturę i dzieła ludzkie wartościami moralnymi. Równocześnie lepiej w ten sposób przygotowuje się rolę świata pod zasiew słowa Bożego i szerzej otworzą się bramy Kościoła, którymi ma wyjść na świat orędzie pokoju” .

Podsumowując ten pierwszy punkt rozważań o świeckich i Kościele, warto przypomnieć, że bycie świeckim to nie tylko pewne uwarunkowanie socjologiczne czy zwykły stan faktyczny w Kościele. W adhortacji Christifideles laici, błogosławiony Jan Paweł II rozwija wspaniałą teologię laikatu. Odwołując się do ewangelicznej przypowieści o robotnikach w winnicy, najpierw podkreśla, że stan świecki nie definiuje się przez brak (świeckim jest ten, kto nie jest duchownym), ale jest stanem pozytywnym, w którym każdy człowiek z osobna zostaje szczególnie powołany przez gospodarza winnicy: „wszyscy są wezwani do pracy w winnicy”. Istnieje powołanie świeckie, tak jak istnieje powołanie kapłańskie czy zakonne. Bóg kieruje to powołanie do wszystkich świeckich; trzeba jeszcze je znać, usłyszeć, a potem na nie odpowiedzieć. Czy jesteśmy dostatecznie świadomi tego powołania, nawet w naszych Instytutach? Czy można by choć zasugerować, żeby po Roku Kapłańskim, obchodzonym na tak wiele sposobów w latach 2009/2010, wkrótce w Kościele

Powszechnym był obchodzony Rok Laikatu? Co o tym sądzicie? Być może nasze Instytuty mogłyby poprzeć taki plan...

II. Świeccy a posłannictwo Kościoła

Kiedy już przyjrzeliśmy się miejscu i statusowi świeckich w Kościele, w kolejnym etapie naszej wspólnej refleksji możemy zastanowić się nad udziałem świeckich w posłannictwie Kościoła. Jaka jest specyfika i przedmiot ich udziału? A jaki jest zakres ich odpowiedzialności?

Powtórzę raz jeszcze: zechciejcie mi wybaczyć moją niekompetencję w dziedzinie teologii. Toteż aby po prostu wyrazić posłannictwo Chrystusa i Kościoła w jego powszechnym i kosmicznym wymiarze, poprzestanę na zacytowaniu św. Pawła: Ojciec „nam oznajmił tajemnicę swej woli według swojego postanowienia, które przedtem powziął [w Chrystusie] dla dokonania pełni czasów, aby wszystko na nowo zjednoczyć w Chrystusie jako Głowie: to, co w niebiosach, i to, co na ziemi” . Oto wielka tajemnica naszej wiary chrześcijańskiej: dzieło odkupienia i zbawienia.

Posłannictwo Kościoła

Sobór jasno przedstawia posłannictwo całego Kościoła: „Zbawcze dzieło Chrystusa, zmierzając do zbawienia ludzi, obejmuje również odnowę całego porządku doczesnego. Stąd misją Kościoła jest nie tylko głoszenie Chrystusa i przekazywanie Jego łaski ludziom, lecz także przepajanie i doskonalenie duchem ewangelicznym porządku rzeczy doczesnych” . Jest to zasadniczy tekst dla naszego zagadnienia. Stanowi on rdzeń Dekretu o apostolstwie świeckich, w nr 5. Zasługuje na szczegółowy komentarz.

Najpierw odsłońmy jego strukturę:

• Po pierwsze, cel: zbawcze dzieło Chrystusa. Chodzi o teleologiczny, a tutaj nawet eschatologiczny wymiar posłannictwa Chrystusa i Kościoła: nie jakiś cel partykularny, lecz cel ogólny, całościowy, istotny.
• Następnie, aby osiągnąć ten cel, dwie uzupełniające się drogi: z jednej strony zbawienie ludzi, z drugiej zaś odnowienie porządku doczesnego; do tej kwestii jeszcze wrócimy.
• I wreszcie, dwa ciągi aktywnych współuczestników: tekst pozwala rozróżnić odpowiedzialność właściwą duchownym i tę spoczywającą na świeckich: to przede wszystkim duchowni mają głosić Chrystusa i przekazywać Jego łaskę ludziom, przez głoszenie Słowa i sakramenty; to przede wszystkim świeccy mają przepajać i doskonalić porządek rzeczy doczesnych duchem ewangelicznym.

Tenże tekst pozwala nam następnie pogłębić rozumienie służby, jaką świeccy mogą podejmować w Kościele. Omówię tutaj trzy elementy przydatne dla naszych rozważań.

1) Posłannictwo wspólne całemu Kościołowi: istnieje tylko jedno posłannictwo, ale ma ono dwa odrębne przedmioty. Dziedziny i środki są odmienne, ale jest jeden wspólny cel. Dekret o apostolstwie świeckich tak to precyzuje: „porządki te, chociaż się różnią, w jedynym zamyśle Boga tak są połączone, że sam Bóg zamierza przemienić w Chrystusie cały świat w nowe stworzenie zaczątkowo już obecne na tej ziemi, a które w pełni ujawni się w dniu ostatecznym” .

To się wydaje jasne. Ale w czasie i w przestrzeni posłannictwo Kościoła nie zawsze było postrzegane w ten sposób. Na przykład w ciągu ostatnich kilkuset lat Kościół katolicki napotkał wiele wrogości: prześladowania w Japonii, w Wietnamie czy w Chinach, rewolucja francuska, niemiecki Kulturkampf, wojna Cristeros w Meksyku, włoski antyklerykalizm, wojna domowa w Hiszpanii, itd. Kościół często zamykał się na swoim posłannictwie duchowym: na liturgii, sakramentach, modlitwie i pobożności, pielgrzymkach, na moralności osobistej, rodzinnej i seksualnej. Wybitny jezuita, Michel de Certeau, mówił wręcz o „Kościele poza historią”; w mniejszym stopniu odnosiło się to do krajów misyjnych.

To umniejszające podejście do życia chrześcijańskiego wciąż jeszcze istnieje. Na wielu kontynentach spotykamy dzisiaj na przykład bardzo wierzące i praktykujące grupy ludności, które niekiedy ograniczają życie chrześcijańskie do wymiaru nazbyt wąsko duchowego i sakramentalnego. W marcu ubiegłego roku nasz Papież Benedykt XVI poruszył tę sprawę w samolocie, którym leciał do Meksyku. Z wielką, charakterystyczną dla niego odwagą prawdy, ośmielił się określić tę sytuację jako schizofreniczną: „W Ameryce Łacińskiej, ale gdzie indziej również, u niektórych katolików widać pewną schizofrenię między moralnością jednostkową i moralnością publiczną. W prywatności są oni katolikami, wierzą w sposób osobisty. Ale w życiu publicznym idą innymi drogami, które nie pokrywają się z wielkimi wartościami Ewangelii, niezbędnymi do zbudowania sprawiedliwego społeczeństwa. Trzeba więc wychowywać do przezwyciężania tej schizofrenii, wychowywać nie tylko do moralności indywidualnej, ale również do moralności publicznej, i to właśnie próbujemy czynić za pomocą społecznego nauczania Kościoła” .

Pozwólcie że podam bardziej osobisty przykład. W moim Instytucie jest Filipińczyk. Pracuje w Manili w wielkiej firmie. Pewnego dnia w tej firmie była przeprowadzana kontrola finansowa i zażądano od firmy zapłacenia dość dużego mandatu. Inspektor powiedział mu wprost, że mógłby unieważnić ten mandat, gdyby tamten przekazał mu dyskretnie w banknotach sumę, którą jeszcze może negocjować. Długo nalegał, a wreszcie zdenerwował się i powiedział: „Muszę załatwić tę sprawę do siedemnastej, bo potem idę do kościoła na drogę krzyżową i na mszę!”…!

Aby sprecyzować posłannictwo Kościoła, czyli świeckich, Sobór powtarza słowa św. Augustyna i jasno przypomina „wzajemne przenikanie społeczności ziemskiej i niebieskiej” : „Rozdźwięk pomiędzy wiarą, którą wyznają, a życiem codziennym, jakie wielu prowadzi, należy zaliczyć do poważniejszych nieprawidłowości naszych czasów. (…) Niech zatem nie przeciwstawia się sobie sztucznie działań zawodowych i społecznych z jednej strony, a życia religijnego z drugiej. Chrześcijanin, zaniedbujący obowiązki doczesne, lekceważy swoje powinności wobec bliźniego, a nawet samego Boga” . Następnie tekst zachęca chrześcijan do tworzenia życiowej syntezy między obydwiema dziedzinami, duchową i doczesną. Kościół i jego posłannictwo można zrozumieć tylko w perspektywie Wcielenia.

2) Zbawienie ludzi: za pozorną banalnością tego dobrze znanego określenia kryje się wielka prawda, którą Sobór ponownie wydobył na światło dzienne. Do tej pory przywykło się bowiem w Kościele mówić raczej o duszach niż o ludziach. Czy zwróciliście uwagę na tę różnicę terminologii? Wczoraj chętnie mawiano, że trzeba zbawiać dusze, prowadzić dusze do Boga, itd. Od czasu Soboru Watykańskiego II Kościół mówi przede wszystkim o ludziach. Za tym słownictwem kryje się cała antropologia chrześcijańska. Kościół przypomina z mocą, że człowiek prawdziwie stanowi „jedność cielesną i duchową” . Tę tajemnicę najlepiej chyba wyraził błogosławiony Jan Paweł II, z typową dla jego sformułowań siłą i wyrazistością. Zaraz w pierwszej encyklice, Redemptor hominis, w jednym akapicie wyakcentował: „człowiek rzeczywisty, człowiek konkretny, człowiek historyczny, człowiek w całości, cały człowiek, człowiek w swoim pełnym wymiarze, w całej swojej prawdzie, w swojej ludzkiej rzeczywistości – ten człowiek jest drogą Kościoła” .

Aby docenić wagę tego stwierdzenia, chętnie przywołam dwa nieco skrajne przykłady; właśnie jednak z powodu tej skrajności są one tak wymowne.

Kilka lat temu z jednego czasopisma katolickiego dowiedziałem się o działalności pewnego zgromadzenia misyjnego w Kalkucie u schyłku XIX wieku. Głównym posłannictwem tego zgromadzenia było udzielanie chrztu dzieciom umierającym na ulicy. W sprawozdaniach wysyłanych regularnie do domu generalnego podawano liczbę dzieci, które w ten sposób zostały posłane do raju. Tak, dusze zostały zbawione. Pomyślałem jednak, czy nie należało najpierw zająć się ciałem i nakarmić te dzieci. Sto lat później błogosławiona Matka Teresa nie próbowała chrzcić wszystkich umierających, którymi się opiekowała. Pielęgnowała ich w Kalighat.

Drugi skrajny przykład. Nie tak dawno temu w duszpasterstwie akademickim, dla którego pracuję od ponad 25 lat, pewien bardzo wierzący student opisywał swoje stanowisko wobec młodych chorych na AIDS: „zgrzeszyli, niech się wyspowiadają, a jeśli umrą, to trudno: ich dusza zostanie zbawiona”. Straszne słowa człowieka zamkniętego w swoich poglądach, raniące jak ostrze noża.

Kościół powinien więc brać pod uwagę „każdego człowieka i całego człowieka”, żeby powtórzyć słynne sformułowanie Pawła VI – ten właśnie człowiek jest przedmiotem posłannictwa Kościoła i jego duszpasterskiej miłości.

3) Doskonalić porządek doczesny duchem ewangelicznym: komentowany przez nas tekst wskazuje trzy dziedziny posłannictwa Kościoła:

• rozprzestrzeniać łaskę Chrystusa: przede wszystkim za pośrednictwem sakramentów, więc oczywiście ten udział w kapłańskiej funkcji Chrystusa przypada w udziale duchownym;
• nieść ludziom przesłanie Chrystusa: ten udział w prorockiej funkcji Chrystusa dzielą między siebie duchowni i świeccy;
• odnawiać cały porządek doczesny, przepajać i doskonalić porządek doczesny duchem ewangelicznym: ten udział w królewskiej funkcji Chrystusa przypada w udziale niemal wyłącznie świeckim. Ta ostatnia kwestia będzie jeszcze karmić naszą refleksję; zasługuje też na szersze omówienie.

Sobór wyjaśnia: „Świeccy natomiast powinni podjąć jako własne zadanie odnowę porządku doczesnego. ( ...) Wszystko, co tworzy porządek doczesny, tj.: dobro życia i rodziny, kultura, sprawy gospodarcze, sztuka i życie zawodowe, organizacja wspólnoty politycznej, stosunki międzynarodowe i inne tego rodzaju oraz ich rozwój i postęp nie tylko pomagają osiągnąć ostateczny cel człowieka, lecz mają też własną, nadaną im przez Boga wartość” .

Dla Boga, dla Kościoła i dla każdego z nas świat ma więc swoją wartość. Czy mamy tego wystarczającą świadomość? Świat zbyt często był postrzegany w Ewangelii negatywnie, jako królestwo szatana i grzechu: „Jeżeli was świat nienawidzi, mówi Jezus, wiedzcie, że Mnie wpierw znienawidził. (…) Ale ponieważ nie jesteście ze świata (…), dlatego was świat nienawidzi. ( ... ) Władca tego świata został osądzony” . Ale nie zapominajmy, że tenże św. Jan mówi nam również: „Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne. Albowiem Bóg nie posłał swego Syna na świat po to, aby świat potępił, ale po to, by świat został przez Niego zbawiony” .

Gaudium et spes zaraz we wstępie zaprasza nas do tej imponującej i wspaniałej wizji świata, który łączy oba te aspekty: „Ma więc [Sobór] przed oczami świat ludzi, czyli całą rodzinę ludzką wraz z całokształtem rzeczywistości, wśród której ona żyje (…). Popadł w niewolę grzechu, lecz po złamaniu przez ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Chrystusa mocy Złego został wyzwolony, aby przeobrazić się zgodnie z zamierzeniem Boga i osiągnąć doskonałość” .

Tak zarysowana przez Sobór perspektywa dogłębnie naświetla szczególną odpowiedzialność świeckich w Kościele: „Zadaniem ludzi świeckich, z tytułu właściwego im powołania, jest szukanie królestwa Bożego przez zajmowanie się sprawami świeckimi i kierowanie nimi po myśli Bożej. (…) Tam powołuje ich Bóg, aby pełniąc właściwą sobie misję, kierowani duchem ewangelicznym, jak zaczyn, od wewnątrz niejako przyczyniali się do uświęcenia świata (…). Szczególnym więc ich zadaniem jest tak rozświetlać wszystkie sprawy doczesne, z którymi ściśle są związani, i tak nimi kierować, aby się ustawicznie dokonywały i rozwijały po myśli Chrystusa oraz służyły chwale Stworzyciela i Odkupiciela” .

Społeczna nauka Kościoła

Jak zatem „przemieniać świat według Ewangelii”, jak to pięknie ujął błogosławiony Jan Paweł II? Jeśli Magisterium na pierwszym miejscu mówi o życiu rodzinnym i o sferze życia prywatnego każdego z nas, to również podkreśla zbiorowy, społeczny aspekt życia, w szerokim rozumieniu. I tutaj trzeba wspomnieć o roli i znaczeniu społecznej nauki Kościoła. Bowiem od ponad wieku, Kościół, Matka i wychowawczyni, Mater et Magistra, jak mówił błogosławiony Jan XXIII, oświeca nasze spojrzenie i kieruje naszym działaniem świeckich w świecie. Zaraz na początku znaczny wpływ na to nauczanie wywarła encyklika Rerum Novarum Leona XIII, z 1891 roku. Później nauczanie to bardzo się rozwinęło. Dzisiaj obejmuje ono niemal wszystkie aspekty życia w społeczeństwie: pracę, pokój i rozwój, prawa człowieka, nieprawidłowości handlu międzynarodowego i globalnego świata finansów, ochronę środowiska, itd. Najnowszym jego wyrazem jest wielka encyklika naszego Papieża Benedykta XVI: Caritas in veritate.

Nie mamy tutaj czasu na wspólne zbadanie tego ogromnego skarbu. Aby jednak wzbogacić naszą refleksję na temat posłannictwa świeckich w Kościele, przypomnę po prostu syntetyczną definicję całego tego nauczania: „Nauka społeczna Kościoła proponuje zasady refleksji; formułuje kryteria sądu; podaje kierunki działania” .

Przyjrzyjmy się każdemu z tych trzech elementów:

• Kościół proponuje zasady refleksji: Pismo Święte i Tradycja Kościoła podają nam pewne i podstawowe zasady, jak godność osoby ludzkiej, wymagania sprawiedliwości, prawdy i miłości, dążenie do wspólnego dobra, itd. Wykład tych zasad znajdziemy w ważnych dokumentach, takich jak Pacem in terris, Populorum progressio, Laborem exercens, Evangelium vitae, itd.
• Zasady te, zastosowane do konkretnych sytuacji, pozwalają sformułować kryteria sądu. Na przykład Papież Pius XI w ponurym kontekście 1937 roku analizuje podstawy komunizmu i nacjonalizmu (Divini redemptoris i Mit brennender Sorge). Po upadku Muru Berlińskiego i rozpadzie bloku sowieckiego błogosławiony Jan Paweł II proponuje swoją analizę nowej sytuacji na świecie (Centesimus annus, 1991). Nasz Papież Benedykt XVI przedstawia w 2009 roku odważną i przenikliwą analizę nadużyć globalnego kapitalizmu i liberalnego indywidualizmu oraz ich konsekwencji (Caritas in veritate).
• Wreszcie Magisterium podaje kierunki działania. W konkretnych sytuacjach autorytety mogą namawiać chrześcijan do wspólnego działania w określonym kierunku. Pomyślmy o niezwykłym oporze polskiego Kościoła w czasach komunizmu, pod przywództwem kardynała Stefana Wyszyńskiego. Pomyślmy o walce z prawami na rzecz aborcji czy małżeństw homoseksualnych, w Hiszpanii i nie tylko. Pomyślmy o walce z korupcją, niesprawiedliwością i handlem narkotykami w wielu krajach świata.

Społeczna nauka Kościoła rzuca światło na posłannictwo świeckich w świecie i nadaje mu kierunek, ale go nie determinuje. Nie istnieje bowiem coś takiego, jak chrześcijański ustrój polityczny, chrześcijańska gospodarka, chrześcijańska pedagogika czy medycyna. Istnieje natomiast chrześcijański sposób uprawiania polityki, kierowania gospodarką, zajmowania się pedagogiką czy medycyną. Czy zwróciliście uwagę na trzy czasowniki użyte w tej definicji? „Proponować” „formułować”, „podawać”. To nie są nakazy. Przeciwnie, otwierają one na różnorodność możliwych odpowiedzi, na pluralizm, który nie zawsze był dobrze przyjmowany w praktyce chrześcijan. A jednak!

Na przykład sto pięćdziesiąt lat temu w bardzo monarchicznej Francji katolikom nie było wolno popierać Republiki, będącej spadkobierczynią rewolucji; w tym samym czasie we Włoszech katolikom nie wolno było popierać monarchii, która właśnie zaanektowała Rzym. Zaś podczas II wojny światowej w Europie po obu stronach konfliktu byli biskupi i katolicy. Podobnie dzisiaj, jeśli konferencja episkopatu USA zajęła stanowisko przeciwne broni nuklearnej, być może jest w tym odosobniona.

Ten pluralizm możliwości dokonywania różnych wyborów rzuca światło na osobistą odpowiedzialność każdego świeckiego w świecie; w tej dziedzinie Sobór uznaje właściwą autonomię spraw ziemskich: „nie tylko jest to postulat ludzi naszej epoki, lecz jest to także zgodne z wolą Stwórcy” . Wolność i odpowiedzialność świeckich. Paweł VI przypominał członkom Instytutów Świeckich: „Przede wszystkim musicie uszanować należną światu autonomię, jego wartości i jego prawa” . Autonomia ta nie oznacza jednak niezależności: rzeczy stworzone są zależne od Boga, a ludzie nie mogą dysponować nimi dowolnie, bez odniesienia do Stwórcy. Nie mogą też obrać drogi, która byłaby sprzeczna z wymaganiami ich wiary .

Jak zatem świeccy mają teraz dokonywać wyborów i decydować o podejmowaniu działań w świecie? Sobór odpowiada: „Jest już sprawą odpowiedniego ukształtowania ich sumienia, aby prawo Boskie było wpisane w życie państwa ziemskiego. Od kapłanów zaś świeccy powinni oczekiwać światła i mocy duchowej. Niech jednak nie sądzą oni, że ich pasterze są zawsze dostatecznie kompetentni, aby w każdej rodzącej się kwestii, a zwłaszcza poważnej, mogli mieć gotowe konkretne rozwiązanie, albo że do tego właśnie zostali posłani. Niech raczej sami, oświeceni chrześcijańską mądrością, biorąc pod uwagę doktrynę Nauczycielskiego Urzędu Kościoła, podejmują się wykonania właściwych sobie zadań” .

Aby jak najlepiej pełnić swoje posłannictwo w Kościele, świeccy mają więc dwa narzędzia, dwie busole:

• narzędzie obiektywne, dające światło umysłowi: jest to nauka społeczna Kościoła; błogosławiony Jan Paweł II uczynił z niej nawet jeden z trzech filarów wszelkiej poważnej formacji świeckich, wraz z formacją doktrynalną i z formacją duchową ;
• narzędzie subiektywne, dające światło duchowe: własne sumienie. Jest to istotne wymaganie dla posłannictwa świeckich w Kościele, gdyż nie trzeba być wierzącym, żeby wprowadzać w życie tę naukę społeczną. Gaudium et spes tak opisuje sumienie, czerpiąc inspirację od błogosławionego Johna Henry’ego Newmana: „Sumienie jest najskrytszym ośrodkiem i sanktuarium człowieka, w nim pozostaje on sam z Bogiem, którego głos rozbrzmiewa w jego wnętrzu” . Aby być posłusznym swojemu sumieniu, świecki musi więc nauczyć się też rozpoznawać głos Boga w wewnętrznym milczeniu. Nie może podjąć swojego posłannictwa w Kościele, nie rozwijając w sobie głębi, w sekrecie modlitwy; nie może służyć Bogu w świecie, jeśli wpierw nie wsłucha się w wierze w głos Boga, trwając z Nim serce w serce na modlitwie. Świeccy bowiem – miejmy nadzieję, że wierzący – są przede wszystkim żywymi narzędziami i współpracownikami Ducha Świętego, jedynego prawdziwego mistrza i sprawcy posłannictwa.

Czas na podsumowanie tej zbyt długiej konferencji.

Najpierw chciałbym podkreślić pewne semantyczne przesunięcie, które niepostrzeżenie wprowadziłem. Wyszedłem bowiem od zaproponowanego tematu: „Jak służyć Kościołowi będąc ludźmi świeckimi i jako świeccy”; stopniowo zmienił się on w temat „Posłannictwo świeckich w Kościele”: posłannictwo ma bogatszą treść niż służba; zaś „Kościołowi” zmieniło się jednoznacznie na „w Kościele”. To już była pewna odpowiedź na postawione pytanie.

Z drugiej strony, i aby podkreślić palącą konieczność zaangażowania świeckich w posłannictwo całego Kościoła, pozwolę sobie na krótkie osobiste wspomnienie. Jakieś dwadzieścia lat temu pracowałem przez jeden semestr na uniwersytecie w Tybindze, w Niemczech. W czasie Wielkiego Postu we wszystkich kościołach wisiały afisze, z wypisanym wielkimi literami pięknym zdaniem: „Gott hat keine Bande, nur deine” – „Bóg nie ma innych rąk, ma tylko twoje. Ależ zaproszenie!

Już św. Ignacy Loyola namawiał nas, byśmy „modlili się do Boga tak, jak gdyby wszystko od Niego zależało, i działali tak, jakby wszystko zależało od nas”. Podobnie zwracał się do świeckich błogosławiony Jan Paweł II: „Nowe sytuacje — zarówno w Kościele, jak i w życiu społecznym, ekonomicznym, politycznym i kulturalnym — domagają się dzisiaj ze szczególną siłą zaangażowania świeckich. Bierność, która zawsze była postawą nie do przyjęcia, dziś bardziej jeszcze staje się winą. Nikomu nie godzi się trwać w bezczynności” .

My, zebrani tutaj członkowie Instytutów Świeckich, pozwólmy, by na nowo w nas wybrzmiały słowa Pawła VI, które dobrze znamy i które tak trafnie ujmują nasz ideał:

• „alpiniści ducha” ;
• „w świecie, nie ze świata, lecz dla świata” ;
• „przednie skrzydło Kościoła w świecie” ;
• „doświadczalne laboratorium, w którym Kościół sprawdza konkretne sposoby układania swoich stosunków ze światem” .

I wreszcie, ponieważ jesteśmy w Asyżu, w braterskiej bliskości św. Franciszka, w świetle wszystkiego, co właśnie zostało tu powiedziane, posłuchajmy jego modlitwy:

O Panie, uczyń z nas narzędzia Twego pokoju,
abyśmy siali miłość tam, gdzie panuje nienawiść;
wybaczenie, tam gdzie panuje krzywda;
jedność, tam gdzie panuje zwątpienie;
prawdę tam, gdzie panuje błąd;
wiarę tam, gdzie panuje zwątpienie;
nadzieję, tam gdzie panuje rozpacz;
światło, tam gdzie panuje mrok;
radość, tam gdzie panuje smutek.

Dziękuję za cierpliwą i życzliwą uwagę!

Oryginalny tekst w jezyku francuskim.